ประโยชน์ของรางจืดและสรรพคุณจากงานวิจัย
รางจืด (Rangchuet) นับว่าเป็นหนึ่งในพืชที่น่าจะจัดให้อยู่ในกลุ่มของพืชที่เป็นสรรพยา (พืชยาที่พบในป่า) ที่พบได้ทั่วพื้นที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตามตำรายาโบราณของไทยบันทึกไว้ว่ารางจืดเป็นพืชฤทธิ์เย็นมีสรรพคุณลดไข้ แก้ตัวร้อน และยังเชื่อว่าช่วยถอนพิษได้สารพัด ทั้งในอดีตหรือแม้แต่ในปัจจุบันเอง เราจึงเห็นใช้รางจืดหรือยาเขียวเป็นทางเลือกในการแก้ไข้ โดยส่วนใบและส่วนเถาเป็นตำแหน่งที่นิยมใช้มาทำยาแผนโบราณ
ซึ่งนอกจากเรื่องของความเชื่อตามตำราแพทย์แผนโบราณแล้ว ในแง่ของการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ก็พบว่ารางจืดมีสารสำคัญที่มีฤทธิ์เป็นยาหลายชนิด เช่น สารกลุ่มสเตอรอล (Sterols) สารกลุ่มฟีนอลิก (Phenolic) และสารกลุ่มแคโรทีน (Carotene) ซึ่งล้วนเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidants) ที่มีฤทธิ์ช่วยต้านการอักเสบของเซลล์และเนื้อเยื่อ
นอกจากนี้ ยังมีงานวิจัยอีกหลายชิ้นที่พบว่ารางจืดมีฤทธิ์ตรงตามกับที่บันทึกไว้ในตำราโบราณ และบทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับสรรพคุณของรางจืดในแง่ของวิทยาศาสตร์กัน
สรรพคุณของรางจืดตามตำราโบราณที่พิสูจน์ด้วยข้อมูลทางวิทยาศาสตร์
สรรพคุณแก้ไข้และล้างพิษเป็น 2 สรรพคุณหลักของรางจืด สำหรับคุณสมบัติการลดไข้ของรางจืดในปัจจุบันยังมีข้อมูลที่ค่อนข้างจำกัดจึงยังจำเป็นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมถึงประโยชน์ในข้อนี้ก่อน แต่มีความเป็นไปได้ว่ารางจืดสามารถอาจช่วยในการลดไข้ เพราะมีสารต้านอักเสบในกลุ่มฟีนอลิก อย่างอะพิจีนีน (Apigenin) และกรดคาเฟอิก (Caffeic acid) ซึ่งอาการเป็นไข้ตัวร้อนมีสาเหตุส่วนหนึ่งมาจากการอักเสบด้วย
แต่สรรพคุณที่น่าสนใจของรางจืดคือฤทธิ์ในการต้านพิษและล้างสารพิษภายในร่างกาย เพราะมีการศึกษาทั้งในมนุษย์และในสัตว์ทดลองที่พบว่ารางจืดช่วยลดปริมาณสารพิษภายในร่างกายได้
อย่างการศึกษาในสัตว์ทดลองได้มีการลองนำสารสกัดรางจืดมาใช้กับสัตว์ทดลองที่ได้รับสารพิษในกลุ่มออร์แกโนฟอสเฟต (Organophosphates) และกลุ่มคาร์บาเมต (Carbamates) ในยาฆ่าแมลง ซึ่งพบว่าอัตราการตายจากสารพิษลดลง
สำหรับการศึกษาในมนุษย์ เคยมีการทดสอบให้เกษตรกรกลุ่มที่ใช้พาราควอต (Paraquat) (สารพิษที่ใช้กำจัดวัชพืชในการเกษตร) ได้ดื่มชารางจืด ผลสรุปออกมาว่าเกษตรกรกลุ่มดังกล่าวมีปริมาณพาราควอตในร่างกายลดลง หรืออีกการทดลองหนึ่งที่พบว่าสารสกัดจากรางจืดอาจช่วยลดความรุนแรงของพิษเทโทรโดทอกซิน (Tetrodotoxin) ที่พบในไข่แมงดาทะเลได้
นอกจากการลดปริมาณสารพิษในร่างกายแล้ว สารสกัดรางจืดอาจช่วยลดความเสียหายของเซลล์และเนื้อเยื่อที่เกิดจากสารพิษเหล่านั้นได้ด้วย อย่างช่วยลดอัตราการตายของเซลล์ประสาทที่เป็นผลจากการเสพยาบ้า และลดความเสียหายของเนื้อเยื่อตับจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อย่างไรก็ตาม ข้อมูลนี้เป็นผลการศึกษาในสัตว์ทดลองเท่านั้น
แต่ในภาพรวมแล้ว รางจืดเป็นสรรพยาของไทยที่มีศักยภาพที่สามารถนำไปต่อยอดเป็นยาแผนปัจจุบันได้เลยทีเดียว ซึ่งการนำกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และหลักเภสัชศาสตร์เข้ามาใช้อาจช่วยต่อยอดสรรพคุณของรางจืดที่ถูกบันทึกไว้ในตำรายาโบราณให้กลายเป็นยาแผนปัจจุบันได้
ข้อควรระวังก่อนใช้รางจืด
แม้รางจืดจะเป็นพืชที่มาจากธรรมชาติ แต่ก็มีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ได้ดี การใช้อย่างไม่เหมาะสมหรือไม่ได้ปรึกษาแพทย์อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้ เช่น
- ระดับน้ำตาลในเลือดลด อีกหนึ่งสรรพคุณหนึ่งของรางจืดคือช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งไม่เป็นอันตรายต่อคนทั่วไป แต่สำหรับผู้ป่วยเบาหวานที่ใช้ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด หากได้รับรางจืดไม่ว่าจะรูปแบบใดอาจทำให้รางจืดและยาเบาหวานเสริมฤทธิ์กันทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำกว่าปกติจนเป็นอันตราย
- ลดประสิทธิภาพของยา เนื่องจากรางจืดมีฤทธิ์ในการล้างสารพิษ ซึ่งรวมถึงยาอื่น ๆ ด้วย ผู้ป่วยที่กำลังใช้ยารักษาโรคอย่างต่อเนื่องควรเลี่ยงการใช้รางจืดในทุกรูปแบบ เพราะรางจืดอาจเข้าไปลดประสิทธิภาพของยาและส่งผลต่อการรักษาได้
- สารปนเปื้อน รางจืดในรูปแบบของยาแผนโบราณอาจมาเป็นแบบอัดเม็ด ใบแห้ง หรือเถาแห้ง ซึ่งหากผู้จำหน่ายเก็บรักษาไม่ดีอาจทำให้ผลิตภัณฑ์รางจืดเหล่านี้ปนเปื้อนจุลินทรีย์ อย่างแบคทีเรียหรือเชื้อรา
ดังนั้น หากต้องการใช้รางจืด ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้เสมอ โดยเฉพาะคนที่มีโรคประจำตัว หญิงตั้งครรภ์ เด็ก และผู้สูงอายุ นอกจากนี้ ควรซื้อผลิตภัณฑ์รางจืดที่ผ่านการสกัดเฉพาะสารสำคัญเพื่อลดการได้รับสารปนเปื้อนโดยไม่จำเป็นและเลือกผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรองโดยหน่วยงานสาธารณสุขเสมอ
