ใช้ ‘ยา’ อย่างไรให้ถูกต้องและปลอดภัย

‘ยา’ เป็นปัจจัยหลักของมนุษย์ เมื่อเจ็บป่วยเราทุกคนจำเป็นต้องรับประทานยาเพื่อรักษาโรค ปัจจุบันมียามากมายออกมาจำหน่ายตามท้องตลาด ไม่ว่าจะเป็นยาแผนโบราณหรือยาแผนปัจจุบัน แต่ทั้งนี้ไม่ว่าจะเลือกบริโภคยาประเภทไหน ผู้ป่วยจำเป็นต้องรู้วิธีใช้ยาให้ถูกต้องและปลอดภัย วันนี้เราจะพาทุกคนมารู้จักหลัก ‘5 ถูก’ ที่ช่วยให้ทุกคนใช้ยาได้อย่างถูกต้อง

1.ถูกโรค

ปฏิเสธไม่ได้ว่าทุกวันนี้ยาตามท้องตลาดมีมากมาย บางตัวก็อวดอ้างสรรพคุณเกินจริงจนผู้บริโภคอาจจะหลงเชื่อและซื้อมาลองรับประทาน ซึ่งอาจเสี่ยงต่อสุขภาพ ดังนั้น การจะเลือกรับประทานยาควรได้รับคำแนะนำจากแพทย์ หรือเลือกตามสรรพคุณยาที่เขียนบนฉลากยาที่จำหน่ายในร้านขายยาเชื่อถือได้ ยกตัวอย่าง อาการไอ เจ็บคอ ก็ต้องหายาที่ช่วยรักษา ‘ถูกโรค’ เช่น ยาฟ้าทะลายโจร เป็นต้น  

2.ถูกคน

คุณผู้หญิงหลายคนเคยสังเกตหรือไม่ บางครั้งแพทย์จะถามเราว่า ‘กำลังตั้งครรภ์อยู่หรือเปล่า’ นั่นเป็นเพราะว่ายารักษาโรคบางตัวอาจจะส่งผลอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้ ดังนั้น การจะรับประทานยาแต่ละครั้งแพทย์ก็จะสั่งจ่ายยาให้แต่ละบุคคลแตกต่างกัน หรืออีกตัวอย่าง เช่น ยาของเด็กกับผู้ใหญ่ก็จะเป็นยาคนละชนิดกัน เนื่องจากอวัยวะภายในของแต่ละวัยต่างกันนั่นเอง ฉะนั้น หากมียาที่ซื้อเก็บไว้แล้วจะหยิบขึ้นมารับประทานยามป่วยก็อย่าลืมเช็กให้ชัวร์ว่าคุณกำลังเลือกใช้ยาให้ ‘ถูกคน’ โดยเฉพาะบ้านที่มีคนหลายช่วงวัย ต้องหมั่นสังเกตให้ดี ๆ

3.ถูกเวลา

การรับประทานยาทุกครั้ง เภสัชกรจะบอกเสมอว่ายาชนิดใดควรรับประทานเวลาไหน เพราะบางตัวเหมาะกับรับประทานก่อนอาหาร เนื่องจากยาอาจดูดซึมได้ไม่ดีเมื่อกระเพาะเรามีอาหารอยู่ บางตัวเหมาะกับรับประทานพร้อมอาหาร และบางตัวควรรับประทานหลังอาหารทันที หรือหลังอาหาร 15-30 นาที ทั้งนี้ ก็เป็นเพราะว่ายาชนิดนั้น ๆ อาจส่งผลทำให้ระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ นอกจากนี้ ยาก่อนนอนอาจทำให้ง่วงซึมอีกเช่นกัน จึงควรรับประทานยาให้ ‘ถูกเวลา’ เพื่อการรักษาที่มีประสิทธิภาพและไม่มีผลข้างเคียงที่ก่อให้เกิดอันตรายตามมา

4.ถูกขนาด

หากเราไปพบแพทย์ก่อนรับยากลับมาเภสัชกรจะเน้นย้ำเสมอว่า ยาที่ได้รับต้องรับประทานตอนไหน และควรรับประทานครั้งละกี่เม็ด เนื่องจากแพทย์จะประเมินเบื้องต้นจากอาการป่วย เพศ อายุ น้ำหนัก ตามแต่ละบุคคล หากรับประทานน้อยหรือมากเกินไปอาจจะส่งผลเสียต่อร่างกายได้ หรือยาบางตัวที่เป็นยาปฏิชีวนะคำแนะนำก็จะบอกว่าให้รับประทานจนกว่ายาจะหมด เนื่องจากถ้ารับประทานไม่ครบตามที่แพทย์สั่งอาจทำให้ดื้อยาได้ ดังนั้น การรับประทานยาให้ ‘ถูกขนาด’ จึงเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้ามเช่นกัน

5.ถูกวิธี

ยาแต่ละประเภทแม้ว่าจะมีลักษณะภายนอกที่คล้ายกัน เช่น ลักษณะเป็นน้ำเหมือนกัน แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าวิธีใช้จะเหมือนกันด้วย เพราะการดูดซึมของยาแต่ละชนิดไม่เท่ากันและการออกฤทธิ์ต่างกัน วิธีการใช้ยาจึงขึ้นอยู่กับโรค ซึ่งเภสัชกรก็จะอธิบายและระบุแน่ชัดแล้วว่ายาชนิดนั้น ๆ ควรใช้วิธีใดเพื่อให้การรักษาตรงจุดและไม่เป็นอันตราย เช่น ยากิน ยาฉีด ยาทา เป็นต้น ดังนั้น ควรใช้ยาให้ ‘ถูกวิธี’ ตามที่แพทย์สั่งทุกครั้ง

ไม่ว่าคุณจะเลือกรักษาอาการป่วยด้วยยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณ การใช้ให้ถูกหลักถือเป็นเรื่องสำคัญและควรปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด เพราะจะทำให้ยาออกฤทธิ์ได้อย่างเต็มที่ อาการป่วยของคุณก็จะดีขึ้น ที่สำคัญไม่ก่อให้เกิดอันตรายอีกด้วย

ข้อมูลโดย ::  สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา